Τα τελευταία χρόνια είναι πια κοινή διαπίστωση ότι ο κόσμος αλλάζει με ταχύτατο ρυθμό, και οι κατακλυσμιαίες αλλαγές που όλοι βιώνουμε επηρεάζουν κάθε πτυχή της ζωής μας. Ενίσχυση της κλιματικής κρίσης, ραγδαία τεχνολογική ανάπτυξη, ολοένα και πιο ευρεία χρήση αλγορίθμων – τεχνητής νοημοσύνης, μετασχηματισμός των προτύπων απασχόλησης, νέα επαγγέλματα, γεωπολιτικές ανακατατάξεις, δημογραφικές αλλαγές, υγειονομικές κρίσεις, ενεργειακές κρίσεις, αλλά και -ταυτόχρονα- σημαντικές νέες ευκαιρίες. Για πάρα πολύ καιρό εξετάζαμε την τρέχουσα κατάστασή που βιώναμε και όσα εικάζουμε ότι θα συμβούν, μέσα από το πρίσμα του παρελθόντος και του άμεσου μέλλοντος. Αυτό έχει αλλάξει.

Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, αναδεικνύεται ένα μεγάλο στοίχημα -σχεδόν υπαρξιακό- για το ισχύον μοντέλο διακυβέρνησης και τη δυνατότητά του να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των πολιτών -τόσο των σημερινών, όσο και των μελλοντικών, δηλαδή των επόμενων γενεών. Πόσο μάλλον όταν πια αρχίζει να εδραιώνεται η άποψη διεθνώς ότι στην τρέχουσα -κατά μία έννοια μεταβατική- δεκαετία οι αλλαγές που θα έρθουν θα υπερβαίνουν όσες έγιναν εδώ και πολλές δεκαετίες και οι επιλογές που θα κάνουμε σήμερα και τα επόμενα χρόνια, θα καθορίσουν την πορεία της ανθρωπότητας για πολλές γενιές.

Σήμερα, βρισκόμαστε στο σημείο, όπου μπορούμε να δούμε τι πραγματικά συμβαίνει και τί εκκολάπτεται μέσα από το φακό του foresight, του μακροπρόθεσμου Στρατηγικού Σχεδιασμού τον οποίο κάνουμε ως κυβέρνηση. Αυτή η διαδικασία εντοπίζει πολλές – βραδέως κινούμενες – θετικές εξελίξεις, αλλά και προκλήσεις που έρχονται στο προσκήνιο, μετασχηματιστικές τεχνολογίες έτοιμες να γιγαντωθούν και νέες τάσεις που αναδύονται.

Έτσι, δημιουργείται ένα νέο αφήγημα που μπορεί να συνενωθεί με την πρόοδο που συντελείται γύρω  μας, ακόμα και εκεί που σήμερα δεν το βλέπουμε.

Το μοντέλο του κράτους που κάνει βραχυπρόθεσμη διαχείριση κρίσεων είναι ήδη παρωχημένο και ο στόχος είναι με γρήγορα βήματα να κινηθούμε προς τη δημιουργία ενός κράτους που θα εφαρμόζει στον πολιτικό σχεδιασμό του συγκροτημένη μακροπρόθεσμη στρατηγική σκέψη. Το στοίχημα που πρέπει να κερδηθεί με την εγκαθίδρυση ενός τέτοιου μοντέλου διακυβέρνησης είναι απλό στη σύλληψή του: πρέπει τις προκλήσεις να μη τις αντιμετωπίσουμε ως προβλήματα, αλλά να τις αξιοποιήσουμε ως ευκαιρίες. Αυτός είναι και ο λόγος που συστάθηκε με απόφαση μου η Ειδική Γραμματεία Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού στο Γραφείο μου προ ολίγων μηνών, με την Ελλάδα να είναι από τις πρώτες χώρες της ΕΕ που αποκτά μια τέτοια διοικητική δομή σε επίπεδο κεντρικής κυβέρνησης και αυτό σηματοδοτεί την έμπρακτη μετατόπιση της αντίληψης του μέλλοντος από απλό χρονικό ορόσημο, σε νέο τρόπο σκέψης.

Μεταβλητότητα, Αβεβαιότητα, Επινοητικότητα

Τρεις λέξεις κλειδιά για όσους θέλουν να αναλάβουν την ευθύνη της δημιουργίας μίας ικανής και όχι παθητικής Ελλάδας τα επόμενα χρόνια. Η μεταβλητότητα είναι πανταχού παρούσα και θα παραμείνει μαζί μας τα επόμενα χρόνια σε παγκόσμιο επίπεδο. Πολλά φαίνονται αβέβαια σε έναν κόσμο που αλλάζει διαρκώς. Για αυτό χρειαζόμαστε επινοητικότητα και ευελιξία, ώστε να κάνουμε την πρόκληση ευκαιρία.

Στα επόμενα 20 χρόνια, ο κόσμος αναμφισβήτητα θα αντιμετωπίσει την πρόκληση της κλιματικής κρίσης και θα αντικαταστήσει το μεγαλύτερο μέρος των βασικών πηγών ενέργειας από άνθρακα, με καθαρή ενέργεια. Από τον κινητήρα εσωτερικής καύσης θα περάσουμε στην ηλεκτρική κινητικότητα ως μέρος μιας ακόμη μεγαλύτερης διαδικασίας εξέλιξης των «έξυπνων» πόλεων. Θα αναδιαμορφώσουμε τη βιομηχανική παραγωγή και θα οικοδομήσουμε μια περιβαλλοντικά και κοινωνικά βιώσιμη κοινωνία. Χρειάζεται να μεταρρυθμίσουμε και το μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης, εστιάζοντας γύρω από νέες οικονομικές προτεραιότητες που θα αντιμετωπίσουν τις τρέχουσες ανισορροπίες και τις κοινωνικές ανισότητες. Και η Generation Z, τα παιδιά που σήμερα είναι 20 ετών, θα είναι αυτά που θα πρέπει να αναζωογονήσουν τις δημοκρατίες μας και να απωθήσουν τον αυταρχισμό, όπου αυτός παίρνει κεφάλι.

Διαθέτουμε εκπληκτικά νέα εργαλεία στη διάθεση μας, όπως η τεχνητή νοημοσύνη. Η Βιοτεχνολογική Εποχή έχει αρχίσει. Βρισκόμαστε κοντά σε ανακαλύψεις συγκλονιστικές που οδηγούν σε αχαρτογράφητα νερά. Χρειάζεται, όμως και προσοχή! Υπάρχουν γκρίζες ζώνες και μεγάλα ηθικά, ανθρωπιστικά και νομικά ζητήματα που πρέπει να τεθούν άμεσα στο διεθνή διάλογο. Ετοιμαζόμαστε για όλα αυτά που έρχονται. Σύμφωνα με το δικό μας όραμα, λοιπόν, η Ελλάδα του 2040 θα είναι μια χώρα σταθερή, αλλά σε διαρκή κίνηση. Ένα ευρωπαϊκό κράτος με την οικονομία του μακριά από τις χρόνιες διαρθρωτικές αδυναμίες της, να αναπτύσσεται απαντώντας στα στοιχήματα της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης. Μία χώρα που θα διάκειται θετικά απέναντι στην τεχνο λογική εξέλιξη, που θα αντιμετωπίζει τις προκλήσεις ως ευκαιρία ανάδειξης των συγκριτικών μας πλεονεκτημάτων. Μια Ελλάδα που θα θέτει συνειδητά τις προτεραιότητες της βάσει του στρατηγικού της σχεδιασμού και όχι βάσει του παροδικού εκλογικού οφέλους.

Σήμερα στην Ελλάδα, με στοχευμένες πολιτικές που εφαρμόζουμε, το ποσοστό του ρεύματος από ανανεώσιμες πηγές αγγίζει το 50%. Είμαστε, ήδη, στην πρώτη δεκάδα παγκοσμίως. Ο στόχος είναι ως το 2027 το 80% του ηλεκτρικού ρεύματος να παράγεται από ΑΠΕ κι ως το 2050 να έχουμε μηδενικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Έτσι απαντάμε στην κλιματική κρίση, όσο και στις απαιτήσεις της οικονομίας και της κοινωνίας. Γιατί η φθηνή ενέργεια θα τονώνει την παραγωγή, με λιγότερο κόστος για τα νοικοκυριά. Ενώ η βιοποικιλότητα της μοναδικής ελληνικής φύσης θα βελτιώνει την ποιότητα ζωής των πολιτών, δίνοντας ξεχωριστή ώθηση και σε παραγωγικούς τομείς όπως η ποιοτική διατροφή και ο τουρισμός.

Με τα προγράμματα που έχουμε σχεδιάσει προχωράμε σε μία Ελλάδα με διαρκή βελτίωση των προσόντων των πολιτών της, ώστε να είναι έτοιμοι απέναντι σε κάθε πρόκληση που θα φέρει η τεχνολογία. Και αυτό σημαίνει νέα Παιδεία, νέα προγράμματα σπουδών με προσανατολισμό στο μέλλον. Το 2040 θα τελειώνουν το σχολείο τα παιδιά που έρχονται σήμερα στον κόσμο, αρχίζοντας την ενήλικη ζωή τους σε έναν κόσμο διαφορετικό, με πολύμορφες απαιτήσεις. Χρειαζόμαστε συνεπώς -και ήδη το οικοδομούμε- ένα εκπαιδευτικό σύστημα με περισσότερο βάρος στις ουσιαστικές δεξιότητες παρά στα τυπικά προσόντα της σημερινής ή της αμέσως προηγούμενης εποχής. Ένα σχολείο, δηλαδή, ανοιχτό, που βοηθά τα παιδιά να ανιχνεύσουν τις κλίσεις τους και να τις καλλιεργήσουν. Και ένα πανεπιστήμιο αναβαθμισμένο και εξωστρεφές, που δεν θα χορηγεί τίτλους σπουδών χωρίς αντίκρισμα. Με γνώσεις συνδεδεμένες με τις ανάγκες της οικονομίας και της αγοράς εργασίας. Ώστε τα πτυχία να οδηγούν, πλέον, σε σίγουρες και ποιοτικές δουλειές. Μία εκπαίδευση που θα αποδίδει τη σημασία που της αναλογεί στη Διά Βίου Μάθηση. Η φράση «ολοκλήρωσα τις σπουδές μου», δεν ανήκει στο λεξιλόγιο του μέλλοντος. Διαρκώς μαθαίνουμε, εξελισσόμαστε, γινόμαστε καλύτεροι, δαμάζουμε την αβεβαιότητα. Ετσι μόνο θα μπορέσουμε να ανταπεξέλθουμε στον «ανταγωνισμό» της τεχνητής νοημοσύνης. Αν γίνουμε καλύτεροι σε αυτά που μας κάνουν ανθρώπους και όχι αν προσπαθήσουμε να συναγωνιστούμε τη μηχανή. Επένδυση στις Φυσικές Επιστήμες, την Τεχνολογία, την Επιστήμη των Μηχανικών και τα Μαθηματικά (STEM επιστήμες), αλλά ισότιμη επένδυση και στις ανθρωπιστικές σπουδές. Θέλουμε έναν κόσμο με φαντασία, ενσυναίσθηση, ανθρωπισμό.

Πρόκειται, ασφαλώς, για πεδίο δύσκολο όπου οι μεγάλες τομές χρειάζονται χρόνο για να ριζώσουν κι επιμονή για να καρποφορήσουν. Πολύ περισσότερο σε μία χώρα όπως η δική μας στην οποία, διαχρονικά, η Παιδεία έμενε όμηρος κομματικών και συντεχνιακών συμφερόντων. Ή αντί για κέντρο μάθησης και έρευνας γινόταν εστία και ορμητήριο βίας και επεισοδίων. Η αρχή, ωστόσο, έχει γίνει. Το συμπέρασμα, λοιπόν, προκύπτει αβίαστα: Η Ελλάδα του 2040 πρέπει να είναι μια χώρα σιγουριάς αλλά διαρκούς κίνησης προς 4 κατευθύνσεις. Για μία οικονομία δυναμική με έμφαση στη βιώσιμη ανάπτυξη. Μία κοινωνία με καλύτερες αμοιβές και λιγότερη ανεργία. Με νέους, που θα μπορούν να διεκδικούν το μέλλον τους. Και σε μία υπερήφανη πατρίδα που θα ακτινοβολεί στην Ευρώπη και στον κόσμο.

Η πρόσφατη τετραετία νομίζω ότι έχει ήδη προσφέρει στη δημόσια ζωή ένα πρώτο υπόδειγμα μακροπρόθεσμου σχεδιασμού. Με στοχοθεσία, με παρακολούθηση και, κυρίως, με αποτέλεσμα. Κάνοντας πράξη ένα σαφές και πολυεπίπεδο πρόγραμμα, διαχειριζόμενη, όμως, παράλληλα, και πολλές έκτακτες κρίσεις που μεσολάβησαν. Πιστεύω ότι αφήνοντας πίσω την εποχή της κρίσης, έχουμε θέσει τα πρώτα θεμέλια για το μέλλον που ακολουθεί. Κι ελπίζω ότι οι πολίτες θα μάς εμπιστευθούν και την επόμενη 4ετία ώστε με τις αλλαγές που θα συνεχίσουν να πραγματοποιούνται και τα επόμενα χρόνια, το 2040 η Ελλάδα θα είναι μια χώρα στην πρώτη γραμμή της Ευρώπης.

Για ποιες πρωτοβουλίες θα θέλατε να σας θυμούνται οι Έλληνες πολίτες όταν, κάποια στιγμή με το καλό, αποχωρήσετε στο μέλλον από την πολιτική;

Θα ήθελα να με θυμούνται ως τον πολιτικό που ανέλαβε την πρωθυπουργία ύστερα από μια 10ετή κρίση, τη μεγαλύτερη που αντιμετώπισε η Ελλάδα στη μεταπολίτευση και κατόρθωσε στη διάρκεια της διακυβέρνησής του να επιτύχει την ανόρθωση της χώρας σε όλους τους τομείς. Με ένα σύγχρονο κράτος, μια οικονομία δυναμική κι εξωστρεφή, μια κοινωνία πιο συνεκτική με υψηλότερους μισθούς, με χαμηλότερους φόρους, με δουλειές για όλους, με μια παιδεία πολύ πιο σύγχρονη που ανταποκρίνεται στις ανάγκες της νέας εποχής. Μια Ελλάδα αμυντικά θωρακισμένη και ισχυρή. Μια χώρα που «άλλαξε πίστα». Πετύχαμε πολλά στην πρώτη 4ετία και πιστεύω ότι οι πολίτες θα μάς εμπιστευθούν ξανά για να υλοποιήσουμε πλήρως το σχέδιό μας.

Δείτε το άρθρο του Πρωθυπουργού εδώ .